Mimar Sinan’ın “ustalık eseri” olarak bilinen ve UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Edirne Selimiye Camii restorasyon süreci tartışma yarattı. Ana kubbedeki kalem işi ve hatların tamamen kazınarak yerine yeni bir tezyinat yapılması planı, hem akademi çevrelerinde hem de korumacı kuruluşlarda tepkiye yol açtı.
Prof. Dr. İlber Ortaylı, restorasyon sürecine dair yaptığı açıklamada, “Türkiye, Küçük Asya bütün zamanların en zengin mirasına sahiptir. Maalesef ehil olmayan restoratörler her işe karışıyor. Selimiye gibi bir dünya mirasında bu tür keyfi kararlar asla kabul edilemez. Burada ya ehliyetsiz bir karar var ya da grup kayırması. Sinan’ın eserleri hiçbir grubun tekeline alınamaz” diye konuştu. Ortaylı, Selimiye’nin dünya ölçeğinde benzersiz olduğunu hatırlatarak, “Dedelerimizin mirasına karşı uyuşuk halimizden kurtulalım” çağrısında bulundu.
BİLİM KURULU KARARLARI YOK SAYILDI
Tarihsel Çevre ve Yapı Korumacıları Derneği de yaptığı açıklamada, mevcut restorasyonun 2021’den bu yana bilimsel veriler, tarihi belgeler, raspa çalışmaları ve Bilim Kurulu onaylarıyla yürütüldüğünü, 2025 yılı başında kubbe tezyinatının restorasyonunun tamamlandığını belirtti.
Dernek, buna rağmen “Selimiye Camii Tetkik ve Tahkik Heyeti” adıyla resmi niteliği bulunmayan bir grubun, yeni restitüsyon projesini devreye sokmaya çalıştığını, bu projenin Bilim Kurulu ve Koruma Kurulu tarafından üç kez reddedildiğini ancak 29 Temmuz 2025’te Edirne Koruma Bölge Kurulu tarafından onaylandığını duyurdu.
Açıklamada, “Bilimsel bilgiye dayanmayan bu proje usule aykırıdır. Mevcut restorasyon kararları görmezden gelinerek alınan bu yeni karar, hem devlet kurumlarını çelişkili hale getirmiş hem de kamu zararı doğurmuştur. Dahası Selimiye’nin UNESCO Dünya Mirası Listesi’nden çıkarılmasına yol açabilecek ciddi bir risk taşımaktadır” denildi.
Dernek, Selimiye Camii kubbesindeki yazı ve desenlerin 16. yüzyıldan bugüne korunduğunu, bunun 1904 tarihli fotoğraflar, Sultan II. Abdülhamid albümleri, IRCICA arşivleri ve 1830 tarihli Sayger-Desarnod gravürleri ile kanıtlandığını açıkladı.
Açıklamada, “Selimiye’nin kubbe tezyinatı hiçbir zaman bütünüyle yenilenmemiş, yalnızca dönemsel onarımlarla günümüze taşınmıştır. Bu katmanların korunması uluslararası restorasyon ilkelerinin temel şartıdır” ifadeleri yer aldı.
Tepki çeken yeni restitüsyon projesinde, ana kubbedeki sekiz adet esmaü’l-hüsna madalyonunun ve mevcut hatların kaldırılması, kubbenin beyaza boyanarak yerine farklı bir istif yazının işlenmesi öngörülüyor. Dernek, bunun “tarihî eserde tahrifat” olacağını vurguladı.
Yeni projede ayrıca, kubbe merkezindeki İhlâs Suresi’nin klasik üslup yerine modern bir anlayışla yeniden yazılması planlanıyor. Uzmanlar, bu müdahalenin hat sanatında da “özgünlükten kopma” anlamına geleceğini belirtiyor.
UNESCO UYARISI
Koruma uzmanları ve akademisyenler, mevcut kararın uygulanması halinde Selimiye Camii’nin “bilim dışı müdahaleye maruz kalacağı” ve UNESCO Dünya Mirası Listesi’nden çıkarılabileceği uyarısında bulundu. Dernek, “Selimiye’ye sahip çıkmak yalnızca Edirne’nin değil, tüm insanlığın sorumluluğudur” açıklaması yaptı.
Mert Hamarat
