Edirne Çevre Gönüllüleri Derneği, yaptığı yazılı açıklamada 5 Haziran Dünya Çevre Günü etkinlikleri kapsamında Topkapı Sarayı’ndan sonra Osmanlı’nın ikinci büyük sarayı olan Edirne Sarayı’nın Has Bahçesi’nin korunması için farkındalık yaratmak üzere 2 günlük kamp düzenlediklerini hatırlattı.
Bu kamp etkinliğinde bölgenin yıllardan beri yanlış ve hor kullanımına karşılık gerçek değerini, Trakya Üniversitesi bilim insanlarının paylaşım ve bilgileriyle anladıklarının kaydedildiği açıklamada, şub bilgilere yer verildi:
“2019 yılında Arkeoloji, Biyoloji ve Sanat Tarihi bölümlerinden akademisyenlerimizle birlikte bu alanın her yönüyle konuşulduğu, ’Doğal ve Kültürel Değerimiz Sarayiçi/Has Bahçe’ konulu, geniş katılımlı bir panel gerçekleştirerek ortaya çıkan sonuç bildirgesini de kamuoyu ve yetkililere ulaştırmış, çıkan sonuçlardan üst yazıyla 2 bin civarında toplanan imzayı o dönemin Valisiyle paylaşmış ve alanın korunması hakkında talep ve önerilerde bulunmuştuk.
Bu yıl da Dünya Çevre Günü’nde bu alana dikkat çekmek üzere 2 günlük kampımız sırasında alanın biyolojik/ekolojik, arkeolojik ve tarihsel değerini akademisyenlerimizin sunumlarıyla birlikte konuşup tartışarak, rehberliklerinde yaptığımız keşif gezileriyle bitkileri, kuşları, böcekleri, memeli hayvanları ve bölgenin aromatik ve ecza bitkilerini yerinde gördük. Bu çalışmadan çıkan sonuçların karar verici tarafından dikkate alınmasını umuyoruz.
Sarayiçi mevkii diye adlandırılan alan, günümüzde ‘Tavuk Ormanı’ olarak bilinmekle beraber, Edirne Sarayı’nın ‘Padişah Bahçesi’ olup, 58 hektarlık alanı kapsar. İçinde IV. Mehmet’in (Avcı Mehmet) 1671 yılında yaptırdığı Bülbül Köşkü (Av Köşkü) olan, şehrin nefes alınacak doğal ormanlarından biri konumundadır. Bahçe içinde henüz arkeolojik kazısı yapılmamış en az 4 kasır (Terazi Kasrı, Demirtaş Kasrı, İftar Kasrı, Bostancıbaşı Kasrı) mevcuttur. Tunca Nehri ’nin iki kola ayrılarak çevrelediği ve yeniden birleşerek bir adacığa dönüştürdüğü Sarayiçi’ndeki bu alan yaklaşık 600 yıldır korunmuştur. Söz konusu alanda Balkan Savaşları’nda toplumsal acıların yaşandığı, yakınında şehitliğin olduğu son derece önemli bir tarihsel alandır.
Has Bahçe ünik özelliklere sahip, korunması gereken kentsel, tarihsel mirasa sahip, doğal sit alanlarının başında gelir. Her türlü yapılaşmaya ve zarar verecek kullanıma karşı mutlaka Has Bahçe ve Tunca korunmalıdır. Son bozulmamış biyolojik çeşitlilik ve doğal vejetasyon örtüsü açısından bölgedeki tek büyük önemli orman parçası olması nedeniyle de önemlidir. Edirne Sarayı Has Bahçesi’nde yapılan araştırmada; 45 familya, 117 cins, 147 tür olmak üzere toplamda 149 takson tespit edilmiştir. Alan için en büyük tehdit vejetasyon yapısının bozulmasıdır. Alanda yapılan ağaç kesimleri sürekli olarak devam etmektedir. Bunun sonucunda seyreltilen örtü tabana daha fazla güneş ışığının girmesine ve tabanın kurumasına neden olarak nemli ortamda gelişen taban florasının zarar görmesine ve kuraklığa dayanıklı türlerin gelişmesiyle floranın değişmesine neden olacağından kaçak kesimler yapılmamalıdır. Başta CR kategorisinde yer alan Bellevalia Edirnensis(Edirne Sümbülü) olmak üzere, geleceği tehdit altında olan 8 nadir tür bulunmaktadır. Alanın, Edirne Sümbülü’nün en büyük popülasyonuna sahip olduğu göz önüne alınarak, bu türün yaşam alanı özellikle çiçeklenme ve meyve verme zamanında ziyaretçilere kapatılmalıdır.
Edirne il sınırları içerisinde yer alan ‘Tavuk Ormanı’, gerek flora, gerekse fauna bileşenleri bakımından oldukça önemli bir alandır. Alanda toplam 72 kuş türünün yaşadığı, pek çok memeli hayvana da ev sahipliği yaptığı bilinmektedir. Ayrıca bölgenin florasında yer alan aromatik ve farmasötik bitki türlerinin de önemli bir çeşitlilikte olduğu bilimsel çalışmalarla da bildirilir. Özellikle bölgenin taşkın orman alanı olması da, Tavuk Ormanı’nı ekolojik bakımdan eşsiz kılar. Ancak alandaki rekreasyon faaliyetleri nedeniyle insan etkilerine maruz kaldığı ve bunun doğal ekosistem üzerinde olumsuz etkilere yol açabileceği unutulmamalıdır. Sonuç olarak Edirne Sarayı’nın Has Bahçesi mutlak korunması gereken alanlar kapsamında değerlendirilmelidir. Has Bahçe’deki Er Meydanı adı verilse de güreş stadı olan yapı ise daha fazla zarar vermemesi adına taşınmalıdır. Hasbahçe de doğal yapısına kavuşturulmalıdır.
Doğal alanlar sürdürülebilir ve korumacı bir yaklaşımla kullanıma açılabilir. Alan sadece sportif amaçlarla (yürüyüş, bisiklet vb ) kullanılan bir rekreasyon alanı olarak kullanılabilir ancak piknik vb aktivitelere kesinlikle kapatılmalıdır. Sahanın daha fazla zarar görmemesi için alanda yapılacak yeni düzenlemelerin, yapıya en az zarar verecek şekilde düzenlenmesi, mümkün olduğunca doğal orman örtüsüne müdahale edilmemesi ve rekreasyon alanlarındaki mevcut özel işletmelerin zaman içinde kaldırılması, biyolojik ve evsel atıkların orman içine atılmasının kesinlikle engellenmesi gerekmektedir.
Alanda yuvalanan kuşların özellikle üreme zamanında rahatsız edilmeleri engellenmeli ve üremelerine engel olacak her türlü faaliyet kısıtlanmalı veya yasaklanmalıdır. Özellikle üreme dönemlerinde belirli alanlara girişin uyarı levhaları veya görevlilerle, alana gelen ziyaretçiler bilgilendirilmeli ve yasaklar konusunda uyarılmalıdır. Ayrıca mevcut tesislerin bu dönemde aşırı ışıklandırma, yüksek sesle müzik, düğün, havai fişek vb faaliyetleri kesinlikle yasaklanmalıdır. Has Bahçe’nin koruma statüsü ivedi olarak belirlenmeli, gereken önlemler yetkili kurumlarca denetlenmelidir. Alanda mutlak suretle koruma görevlileri aktif olarak bulunmalı ve bu kişiler alanın yapısı hakkında kesinlikle bilgilendirilmelidir.
Doğal ve tarihsel konuma yakışmayan Kırkpınar Stadyumunun bu alandan kaldırılması ve Türkiye açısından son derece önemli olan Tarihi Kırkpınar’ın modern yeni tesislerde ve şanına yakışır bir organizasyonla yapılmasını, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın koruma altına aldığı Eski Saray Ören Yeri sınırlarının genişletilmesini Edirne Sarayı’nın da bir parçası olan Has Bahçe’nin de dâhil edilmesini talep ediyoruz.”
Bülent Sarıçiçek
