“25’İN ÜZERİNDE TARİHİ YAPIDA HASAR OLUŞMUŞ”
1752 Edirne Depremi (Zelzele-i Azime) kitabıyla ilgili bilgiler veren Trakya Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Hasan Ali Cengiz, “Bu kitap 1752 Edirne Depremi'ni anlatmaktadır. 1752 Ağustos ayında bir ramazan günü yaşanan bu depremi kitabımızda anlattık. O dönemde depremin şiddetini ölçecek ölçü birimleri yoktu. Daha çok 19 ve 20. yüzyılda görebiliyoruz. Ama 7'nin üzerinde bir şiddet olduğu ile ilgili AFAD kayıplarında yer alıyor. Şiddet o yere verdiği hasarla ölçülüyor. Bu çalışmamızda özellikle depremin yaşandığı Edirne'de tarihi yapılarda oluşan hasarı ortaya koymaya çalıştık. Bunları da Osmanlı arşivindeki özellikle deprem sonrası keşif kayıtlarından yola çıkarak yazdık. Hangi yapılarda ne kadar hasar olduğunu ve bunların maliyetlerini ortaya koyarak bir çalışma yaptık. Burada özellikle Edirne'de 25'in üzerinde hasar var. 7'nin üzerinde mescitte hasar var. 10'a yakın handa ve köprülerde hasar var. Yani o dönemde depremin Edirne'de ciddi bir hasar oluşturduğunu gözlemledik. Bu depremin hemen öncesinde büyük bir yangın var. Bundan sonraki kitabımda da o yangın konusuna yer vereceğiz. Bu yangının akabinde yaraları sarılmadan bu da girdiği için bu konular büyük öneme sahiptir. Edirne'nin tarihi çehresini değiştiren 2 olay var diyebiliriz. Özellikle bu depremde 100'ün üzerinde can kaybı tespit ediliyor. Tam net verileri bulamıyoruz ama çok fazla can kaybı olmadığını söyleyebiliriz. Can kaybı olmamasının sebebi tam iftar saatinde ve yaz olduğu için herkesin dışarıda olmasıdır.” dedi.
“SELİMİYE, DİĞER CAMİLERE GÖRE DAHA AZ HASAR ALMIŞ”
Diğer camilere oranla Selimiye Camii’nde daha az hasarın olduğunu belirten Cengiz, “Depremin yaşandığı dönemlerde evlerin ahşap olması bir yandan riski azaltırken, yangın açısından bakıldığında ise risk ortaya çıkmış oluyor. Taş yapılarda camilerde, mescit, han ve hamamlarda ciddi hasarlar olduğunu görüyoruz. Özellikle mimari ve sanat tarihi açısında hangi yapılarda ne gibi hasarlar oluştu ve neler değişti bunları da ortaya koymaya çalıştık. Diğer camilere göre Selimiye'nin en az hasar olan yerlerden birisi olarak karşımıza çıkıyor. Diğer camilerde minareler tamamen yıkılırken, Selimiye'nin cami minareleri üçüncü şerefeden itibaren bir hasar görmüş. Kubbelerde çatlakların oluşması, yanındaki medresesinde tarihi çarşıda da hasarların oluştuğunu söyleyebiliriz. Muradiye Camii'nde belli yapısal değişiklikler yapılmış. Deprem sırasında misafirhane kısmı kaldırılmış ve camiye katılmış. Üç Şerefeli Camii'nde 3 sefer keşif yapılmış ve 3 parça değiştirmiş. Depremden sonra yaklaşık 10 yıla yakın tamirat sürmüş. Bu deprem 1. Mahmut döneminde oluyor. Tam tamiratlar başladığında vefat ediyor. Sonra 3.Osman çok fazla bütçe ayırmıyor, tadilatlar önemsenmiyor ve duruyor. 3. Mustafa döneminde baya bir tamirat yapılıyor. Üç Şerefeli Camii'nde Hünkar Mahfili 1932 yılında kaldırılmış. Bunun gibi yapısal değişiklikler yapılmış. Bu deprem ve bunun öncesindeki yangın bir takım şeyler onarılsa da onarılmayacak izler bıraktığını görüyoruz.” ifadelerini kullandı.
Kerem Filiz
